Osvrt na arhivsku struku u Bosni i Hercegovini: neka razmatranja daljnjeg djelovanja

Ovaj refe­rat zapra­vo je jed­na vrsta rezi­mea tri moja rani­je objav­lje­na rada/referata koji tre­ti­ra­ju pita­nje kul­tur­ne, a pre­ma tome baštin­ske i arhiv­ske stra­te­gi­je, struč­nog obra­zo­va­nja, izra­de sta­tis­tič­kih, admi­nis­tra­tiv­nih i dru­gih obra­za­ca i upit­ni­ka za arhiv­sku dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni.1 Ti refe­ra­ti ana­li­zi­ra­ju tre­nut­no sta­nje arhiv­ske i baštin­ske dje­lat­nos­ti u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, nji­ho­vu orga­ni­za­ci­ju i dje­lo­va­nje, odnos drža­ve pre­ma istim te koor­di­na­ci­ju i sarad­nju baštin­skih, odnos­no arhiv­skih usta­no­va / služ­be unu­tar sebe te s dru­gim rele­van­tin seg­men­ti­ma druš­tva (medi­ji­ma, uni­ver­zi­te­tom, ško­la­ma, upra­vom i sl.). Navo­de se neki pozi­tiv­ni pri­mje­ri u regi­ji i u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, odnos­no neke ini­ci­ja­ti­ve, pro­jek­ti, pro­gra­mi rada i sl. Tako­đer se isti­ću mno­ge sla­bos­ti i nega­tiv­ni tren­do­vi kada je u pita­nju baštin­ska i arhiv­ska dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni i odnos druš­tva i drža­ve pre­ma njoj, ali i naša odgo­vor­nost pre­ma arhiv­skoj stru­ci i dje­lat­nos­ti. U tim refe­ra­ti­ma tako­đer se raz­ma­tra­ju pita­nja ure­đe­nja, odnos­no pita­nje cen­tra­li­za­ci­je i decen­tra­li­za­ci­je arhiv­skog sis­te­ma, zatim pro­ble­ma­ti­ka stva­ra­nja arhiv­ske mre­že, tako­đer se govo­ri o tre­nut­nom sta­nju te potre­bi za razvo­jem infor­ma­cij­skih nauka i struč­nog obra­zo­va­nja o baštin­skim dje­lat­nos­ti­ma u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni. Kroz sva tri refe­ra­ta nagla­ša­va se potre­ba za pro­ak­tiv­nim pris­tu­pom i izna­la­že­njem adek­vat­nih pris­tu­pa, krat­ko­roč­nih i dugo­roč­nih rje­še­nja u poje­di­nim seg­men­ti­ma dje­lo­va­nja, odnos­no uka­zu­je se na mogu­će nači­ne i prav­ce dje­lo­va­nja.

UVOD

Danas pojam stru­ka defi­ni­ra­mo kao ukup­nost teori­je i prak­se u bav­lje­nju nekim podru­čjem zna­nja, prak­tič­nog rada ili obav­lja­nja slo­že­ni­jeg rad­nog pro­ce­sa te kao gra­nu ljud­skih zna­nja, vje­šti­na i dis­ci­pli­na. Arhiv­sku stru­ku defi­ni­ra­mo kao ukup­nost teori­je i prak­se u bav­lje­nju arhi­vis­tič­kim / arhiv­skim podru­čjem zna­nja, prak­tič­nog rada i obav­lja­nja slo­že­ni­jeg arhi­vis­tič­kog / arhiv­skog rad­nog pro­ce­sa. Arhiv­ska stru­ka gra­na je ljud­skih zna­nja, vje­šti­na i dis­ci­pli­na iz podru­čja arhi­vis­ti­ke. A arhi­vis­ti­ka, pak, infor­ma­cij­ska druš­tve­na nauka koja se bavi pro­uča­va­njem i una­pre­đi­va­njem meto­do­lo­gi­je nauč­nog i struč­nog rada u arhiv­skoj stru­ci i putem ana­li­ze i sin­te­ze utvr­đu­je prin­ci­pe i zako­ne koji se pri­mje­nju­ju u radu sa arhiv­skom gra­đom. Arhi­vis­ti­ka tako­đer pro­uča­va his­to­ri­jat i razvoj arhiv­ske služ­be i arhiv­skih ins­ti­tu­ci­ja. U Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni je i dalje popu­lar­na i čes­to kori­šte­na defi­ni­ci­ja ter­mi­na arhi­vis­ti­ke kao pomoč­ne his­to­rij­ske nauke.

Pojam služ­ba defi­ni­ra­mo kao rad u jav­nim dje­lat­nos­ti­ma, odnos­no arhiv­ska služ­ba jes­te rad (dje­lat­nost ili orga­ni­za­ci­ja) u arhiv­skoj usta­no­vi ili jav­noj ins­ti­tu­ci­ji / usta­no­vi koja ima odjel za arhiv­sku gra­đu, pa se u tom odje­lu obav­lja­ju arhiv­ski pos­lo­vi čuva­nja, obra­de i sre­đi­va­nja arhiv­ske gra­đe.

Tako­đer je važ­no uze­ti u obzir aka­dem­sko obra­zo­va­nje, struč­nost i zna­nje koje je potreb­no za bav­lje­nje arhiv­skom stru­kom, kao i njen nauč­ni mul­ti­dis­ci­pli­nar­ni karak­ter. Ne smi­ju se zane­ma­ri­ti ni sve spe­ci­fič­nos­ti arhiv­ske služ­be, kao i vrste pos­lo­va koje tra­že odre­đe­no zna­nje, struč­nost, iskus­tvo te sna­la­že­nje u obav­lja­nju istih. Arhiv­ska stru­ka bavi se pita­nji­ma arhiv­ske služ­be, ali, tako­đer, i nauč­nim, obra­zov­nim, kul­tur­nim, poli­tič­kim, eko­nom­skim, druš­tve­no-soci­jal­nim (sta­tus­nim) i infor­ma­cij­skim aspek­tom arhiv­ske i sve­ukup­no baštin­ske dje­lat­nos­ti. Arhiv­ska služ­ba osla­nja se na rezul­ta­te arhiv­ske stru­ke i pri­mje­nju­je nje­ne rezul­ta­te i rje­še­nja, a arhiv­ska stru­ka crpi svo­ja saz­na­nja i zaključ­ke iz rada, potre­ba i iskus­ta­va arhiv­ske služ­be. Jas­no je da su arhiv­ska stru­ka i služ­ba pove­za­ne i u stal­noj su inte­rak­ci­ji. One se tako­đer osla­nja­ju i na dru­ge slič­ne stru­ke i služ­be, a u današ­njem vre­me­nu tran­zi­ci­je i glo­ba­li­za­ci­je žele una­pri­je­di­ti teori­ju i prak­su, odnos­no orga­ni­za­ci­ju rada te pro­na­ći svo­je mjes­to u nauč­nom, orga­ni­za­cij­skom, pos­lov­nom i teh­no­lo­škom napret­ku.

* * *

U Bos­ni Her­ce­go­vi­ni danas dje­lu­ju Držav­ni arhiv Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, sa sje­di­štem u Sara­je­vu, potom dva enti­tet­ska arhi­va sa sje­di­šti­ma u Banjoj Luci i Sara­je­vu, sedam kan­to­nal­nih arhi­va (Bihać, Tuz­la, Trav­nik, Mos­tar, Širo­ki Bri­jeg, Gora­žde i Sara­je­vo) i Odjel za jav­ni regis­tar u Brč­ko Dis­trik­tu. Arhiv­sku dje­lat­nost obav­lja­ju i radio-tele­vi­zij­ski jav­ni ser­vi­si Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Kino­te­ka Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne te ins­ti­tu­ci­je vjer­skih zajed­ni­ca u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni.

Arhiv­ska služ­ba regu­li­ra­na je čita­vim nizom zako­na i pro­pi­sa. Svi nivoi vlas­ti u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni doni­je­li su odre­đe­ne arhiv­ske zako­ne i pro­pi­se. Tako­đer, u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni kao udru­že­nja gra­đa­na dje­lu­ju Arhi­vis­tič­ko udruženje/udruga Fede­ra­ci­je Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Udru­že­nje arhiv­skih rad­ni­ka Repu­bli­ke Srp­ske, Arhi­vis­tič­ko udruženje/udruga Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne (kao krov­no udru­že­nje). Ovo je zna­čaj­no ista­ći zbog toga što u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni slič­ne dje­lat­nos­ti nisu ova­ko dobro pove­za­ne kao arhiv­ska, a na držav­nom nivou nisu orga­ni­zi­ra­na udru­že­nja koja bi okup­lja­la, npr., bibli­ote­ka­re, muze­al­ce i dru­ge slič­ne dje­lat­nos­ti koje se bave pri­kup­lja­njem, oču­va­njem, obra­đi­va­njem i pre­zen­ti­ra­njem kul­tur­ne bašti­ne te baštin­skim i infor­ma­cij­skim uslu­ga­ma. Arhi­vis­tič­ko udru­že­nje Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne član je Arhiv­skog među­na­rod­nog vije­ća (Inter­na­ti­onal Coun­cil on Arc­hi­ves – ICA), a tri naša arhi­va (Arhiv Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, His­to­rij­ski arhiv Sara­je­vo, Arhiv Tuz­lan­skog kan­to­na) tako­đer su čla­no­vi ICA-e (po pri­pa­da­ju­ćim kate­go­ri­ja­ma).

* * *

Pita­nje sta­nja arhiv­ske stru­ke pa samim tim i služ­be u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, odnos­no pita­nje kva­li­tet­nog odno­sa arhi­vis­ta, kao i dru­gih struč­nja­ka iz ove oblas­ti pre­ma arhiv­skoj stru­ci, jes­te pita­nje za koje mi sma­tra­mo da je od ključ­nog zna­ča­ja. To je pita­nje odgo­vor­nos­ti pre­ma usta­no­vi, bašti­ni, nauč­no-infor­ma­cij­skom aspek­tu ove dje­lat­nos­ti, pos­lu te pre­ma ini­ci­ja­ti­va­ma i komu­ni­ka­ci­ji. Ovdje se sva­ka­ko name­će pita­nje sarad­nje s dru­gim baštin­skim i nauč­nim usta­no­va­ma, uni­ver­zi­te­tom, sred­njim ško­la­ma, medi­ji­ma itd. Još jed­no važ­no pita­nje jes­te struč­no obra­zo­va­nje, uče­nje, usa­vr­ša­va­nje te kori­šte­nje novih saz­na­nja i iskus­ta­va.

RAZMATRANJA

Da bi se una­pri­je­di­la meto­do­lo­gi­ja struč­nog rada u arhiv­skoj stru­ci i dje­lat­nos­ti izra­zi­to su važ­ne ana­li­ze, sta­tis­ti­ke i sin­te­ze koje bi pomo­gle u utvr­đi­va­nju prin­ci­pa, zako­na te raz­nih aktiv­nos­ti koje bi se pri­mje­nji­va­li u arhiv­skoj stru­ci, dje­lat­nos­ti i arhiv­skim usta­no­va­ma.

Sva­ka dje­lat­nost, pa tako i arhiv­ska, ima za potre­bu da ana­li­zi­ra i obra­đu­je svoj pro­ces rada. Prvi korak koji je potreb­no podu­ze­ti jes­te da se ostva­ri uvid u poz­na­va­nje sta­nja i rezul­ta­te pro­ce­sa rada. To tra­ži struč­nu ana­li­zu sta­nja, potre­ba, krat­ko­roč­nog, sred­njo­roč­nog i dugo­roč­nog razvo­ja arhiv­ske stru­ke i usta­no­va. Pri­je dono­še­nje bilo kak­vog pla­na rada i stra­te­gi­je razvo­ja potreb­no je defi­ni­ra­ti te potre­be i cilje­ve, a do njih se dola­zi nakon ura­đe­ne ana­li­tič­ke i sta­tis­tič­ke obra­de svih rele­vant­nih poda­ta­ka za arhiv­sku dje­lat­nost, odnos­no arhiv­ske usta­no­ve. A sve ovo vodi dono­še­nju jed­nog doku­men­ta u vidu izvje­šta­ja o sta­nju arhiv­skih usta­no­va u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni i to bi defi­ni­tiv­no bila jed­na od polaz­nih tača­ka za dalje pla­ni­ra­nje i dje­lo­va­nje, odnos­no izra­du stra­te­gi­je.

* * *

Arhiv­ska stru­ka u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, isto tako, tre­ba raz­mo­tri­ti i pita­nja poput arhiv­ske neza­vis­nos­ti, auto­nom­nos­ti i odgo­vor­nos­ti te izvor zakon­ske vlas­ti i auto­ri­te­ta u nad­zo­ru pro­ce­sa koji utje­če na arhiv­ske usta­no­ve, kako su oni defi­ni­ra­ni u prav­nim tek­s­to­vi­ma i dru­gim pro­pi­si­ma? Kao tema tre­ba­ju se namet­nu­ti i pita­nja ljud­skih, odnos­no gra­đan­skih pra­va po pita­nju tran­s­pa­rent­nos­ti i odgo­vor­nos­ti pre­ma arhiv­skoj gra­đi i bašti­ni, dos­tup­nos­ti te gra­đe, spi­sa i infor­ma­ci­ja, kao i tran­s­pa­rent­nos­ti pre­ma druš­tve­noj zajed­ni­ci uop­će. Važ­no je raz­mo­tri­ti i ispi­ta­ti for­mu cen­tra­li­za­ci­je / decen­tra­li­za­ci­je držav­nog arhiv­skog sis­te­ma i stva­ra­nja arhiv­ske mre­že. Upo­re­do s tim, valja poti­ca­ti osni­va­nje spe­ci­ja­li­zi­ra­nih arhi­va kao što su: uni­ver­zi­tet­ski arhi­vi, pri­vred­ni arhi­vi, arhi­vi vjer­skih ins­ti­tu­ci­ja, nauč­nih i obra­zov­nih usta­no­va, arhi­vi medij­skih usta­no­va itd. Ispu­nja­va­nje gore nave­de­nih uvje­ta daje nam za pra­vo da raz­ma­tra­mo stva­ra­nje arhiv­ske mre­že i jas­ni­je govo­ri­mo o izra­da­ma stra­te­gi­je.

CILJ STRATEGIJE

Glav­ni cilj stra­te­gi­je kul­tur­ne poli­ti­ke jes­te dugo­roč­ni odr­ži­vi razvoj kul­tu­re i osmiš­lja­va­nje kora­ka kako doći do toga cilja. Ona defi­ni­ra kon­tekst, cilje­ve i zadat­ke kul­tur­ne poli­ti­ke (legis­la­ti­vu, finan­si­ra­nje, par­ti­ci­pa­ci­ju, obra­zo­va­nje, una­pre­đi­va­nje, zapoš­lja­va­nje, pri­va­ti­za­ci­ju i decen­tra­li­za­ci­ju) u sfe­ri umjet­nos­ti, kul­tur­ne indus­tri­je, kul­tur­nih odno­sa, sarad­nje kul­tu­re s dru­gim druš­tve­nim sek­to­ri­ma razvo­ja i u sfe­ri kul­tur­ne bašti­ne (arhi­vi, bibli­ote­ke, muze­ji, spo­me­nič­ka bašti­na i tra­di­cij­ska kul­tu­ra).

Kada govo­ri­mo o držav­noj stra­te­gi­ji u kul­tur­noj poli­ti­ci u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, govo­ri­mo o potre­bi razvi­ja­nja svi­jes­ti o kul­tu­ri, poti­ca­nju novih ini­ci­ja­ti­va u ins­ti­tu­ci­onal­noj i vanins­ti­tu­ci­onal­noj sfe­ri kul­tu­re, o sarad­nji i part­ner­stvu unu­tar raz­li­či­tih kul­tur­nih sek­to­ra, kao i s dru­gim druš­tve­nim sek­to­ri­ma. To je potre­ba da se inten­zi­vi­ra, spa­ja­njem cilje­va i sred­sta­va, inte­res za kva­li­tet­ne vri­jed­nos­ti i pro­izvo­de u ins­ti­tu­ci­onal­noj i vanins­ti­tu­ci­onal­noj kul­tu­ri te da se da poti­caj razvo­ju vri­jed­nos­ti, oču­va­nju, vred­no­va­nju te pre­zen­ti­ra­nju kul­tur­nog nas­li­je­đa.

Logič­no je da se pri­je dono­še­nja opće stra­te­gi­je za kul­tur­nu poli­ti­ku defi­ni­ra­ju neki stra­te­ški cilje­vi krat­ko­roč­nog i dugo­roč­nog razvo­ja arhiv­skih usta­no­va, arhiv­ske dje­lat­nos­ti i stru­ke te kao tak­vi une­su u stra­te­gi­ju razvo­ja kul­tur­ne bašti­ne, odnos­no baštin­skih usta­no­va. To tra­ži struč­nu ana­li­zu sta­nja, potre­ba, krat­ko­roč­nog, sred­njo­roč­nog i dugo­roč­nog razvo­ja arhiv­ske stru­ke i usta­no­va. Zaključ­ci i pri­jed­lo­zi tog „doku­men­ta“ mora­ju naći svoj put i do rele­vant­nih fak­to­ra koji učes­tvu­ju u stva­ra­nju kul­tur­ne stra­te­gi­je i u nje­nom spro­vo­đe­nju. Uvi­jek je važ­no nagla­ša­va­ti da su baštin­sko-infor­ma­cij­ske usta­no­ve i kul­tur­ne i obra­zov­ne i odgoj­ne! A to su ustav­ne kate­go­ri­je! Stra­te­gi­ja ima za zada­tak una­pri­je­di­ti sva­ku od ovih kate­go­ri­ja u arhiv­skoj stru­ci, arhiv­skoj dje­lat­nos­ti, odnos­no arhiv­skoj služ­bi u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni.

ZAKLJUČAK, ODNOSNO PRAVCI DJELOVANJA

Pita­nja koja se s ovim u vezi pos­tav­lja­ju su: ko sve tre­ba da pre­uz­me ini­ci­ja­ti­vu una­pre­đe­nja sta­nja arhiv­ske i dru­gih baštin­skih dje­lat­nos­ti te kojim meto­da­ma, odnos­no na koji način? To je narav­no pita­nje orga­ni­za­ci­je i širi­ne dje­lo­va­nja. Sva­ka­ko da je važan seg­ment struč­no obra­zo­va­nje, iskus­tvo u radu, kadrov­ska poli­ti­ka i pri­mje­na iskus­ta­va dru­gih. Ključ­no pita­nje je narav­no odnos držav­nih ins­ti­tu­ci­ja pre­ma baštin­sko-infor­ma­cij­skom sek­to­ru, odnos­no koli­ko lju­di na pozi­ci­ja­ma s kojih se dono­se zako­ni, ured­be, odlu­ke i nor­me ima­ju moguć­nos­ti, zna­nja i želju da una­pri­je­de ovu dje­lat­nost. Da li su uop­će upoz­na­ti kakav zna­čaj ima baštin­sko-infor­ma­cij­ski sek­tor u jed­nom druš­tvu?
Koji su to aspek­ti koje tre­ba una­pri­je­di­ti u arhiv­skoj stru­ci? Koji su to danas ključ­ni pro­ble­mi? U rado­vi­ma bosan­sko­her­ce­go­vač­kih struč­nih arhi­vis­tič­kih časo­pi­sa2 ana­li­zi­ra­no je u više refe­ra­ta / rado­va sta­nje u arhiv­skoj stru­ci uop­će ili, pak, u nekim nje­nim seg­men­ti­ma.

* * *

U Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni odav­no pos­to­ji potre­ba za rede­fi­ni­ra­njem odno­sa i cilje­va u baštin­skim dje­lat­nos­ti­ma i usta­no­va­ma. Stvar­nost arhiv­skih, muzej­skih i bibli­oteč­kih usta­no­va i dje­lat­nos­ti kroz povi­jest mije­nja­la se mno­go puta i sto­ga su iste pri­la­go­đa­va­le pred­met svog bav­lje­nja i način rada kon­tek­s­tu, druš­tve­nim, eko­nom­skim, poli­tič­kim i kul­tur­nim uvje­ti­ma koji su ih okru­ži­va­li. Baštin­ske dje­lat­nos­ti u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni već duže vri­je­me pro­la­ze kroz dos­ta težak i neiz­vjes­tan pro­ces pri­la­god­be u tzv. tran­zi­cij­skim ili, bolje reče­no, bosan­sko­her­ce­go­vač­kim pri­li­ka­ma. Ovaj pro­ces neiz­vjes­tan je iz naj­ma­nje dva raz­lo­ga: prvi je taj da se gubi želja, odgo­vor­nost i sluh za pot­po­ru i par­ti­ci­pi­ra­nje rele­vant­nih držav­nih ins­ti­tu­ci­ja u razvo­ju i oču­va­nju baštin­skog sek­to­ra, a dru­gi raz­log jes­te rapid­no zaos­ta­ja­nje u mate­ri­jal­nom, teh­no­lo­škom i inte­lek­tu­al­nom aspek­tu bosan­sko­her­ce­go­vač­kih baštin­skih usta­no­va s onim u regi­ji i cije­loj Evro­pi.

Na ovom mjes­tu nabro­jat ćemo neke prav­ce dje­lo­va­nja, odnos­no pita­nja koja tre­ba tre­ti­ra­ti u tak­voj jed­noj stra­te­gi­ji:

  1. Arhi­vis­ti se tre­ba­ju i mora­ju pos­lu­ži­ti iskus­tvi­ma bibli­ote­ka­ra, muze­olo­ga, doku­men­ta­lis­ta i infor­ma­cij­skih struč­nja­ka. To uvje­tu­je u nekim seg­men­ti­ma sli­čan način rada, polje dje­lo­va­nja (kul­tur­no-his­to­rij­ska bašti­na), pri­ro­da pos­la, veza­nost za iste nauke i infor­ma­cij­sku teh­no­lo­gi­ju. Upra­vo ovo pos­ljed­nje dono­si isto­vr­s­ne pro­mje­ne arhi­vi­ma, bibli­ote­ka­ma i muze­ji­ma. Ako gra­đa koju arhi­vi, muze­ji i bibli­ote­ke sakup­lja­ju, čuva­ju i daju na kori­šte­nje ima dos­ta zajed­nič­kih karak­te­ris­ti­ka, pri­hvat­lji­vo je onda da sve tri vrste baštin­skih usta­no­va ima­ju načel­ne slič­nos­ti u pos­tup­ci­ma nabav­ke, obra­de, čuva­nja, orga­ni­zi­ra­nja (služ­bi za koris­ni­ke, opi­sa nabav­ke, obra­de i čuva­nja) te zada­ći i struk­tu­ri poma­ga­la koje te usta­no­ve izra­đu­ju i koris­te.
  2. Pri­je dono­še­nja bilo kak­vog pla­na rada i stra­te­gi­je razvo­ja potreb­no je defi­ni­ra­ti te potre­be i cilje­ve, a do njih se dola­zi nakon ura­đe­ne ana­li­tič­ke i sta­tis­tič­ke obra­de svih rele­vant­nih poda­ta­ka za arhiv­sku dje­lat­nost, odnos­no arhiv­ske usta­no­ve. Izra­da admi­nis­tra­tiv­nih, finan­sij­skih i sta­tis­tič­kih obra­za­ca za arhiv­sku dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni pri­je­ka je potre­ba i nuž­nost. Da bi se uoči­li nedos­ta­ci i teško­će u rad­nom pro­ce­su te da bi se isti uklo­ni­li u cilju una­pre­đe­nja i bolje učin­ko­vi­tos­ti potreb­no je izra­di­ti svr­si­shod­ne, u meto­do­lo­škom smis­lu moder­ne ana­li­tič­ke i sta­tis­tič­ke obras­ce, odnos­no upit­ni­ke za arhiv­sku služ­bu / usta­no­ve, tj. arhiv­sku dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni. Kako se razvi­ja arhiv­ska služ­ba i cje­lo­kup­na arhiv­ska dje­lat­nost, tako i obras­ci (upit­ni­ci) tre­ba­ju da pra­te taj razvoj. Potreb­no je stal­no uskla­đi­va­ti i usa­vr­ša­va­ti admi­nis­tra­tiv­ne i sta­tis­tič­ke obras­ce i upit­ni­ke za arhiv­sku dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni.
  3. Raz­ra­di­ti adek­vat­ne, moder­ne edu­ka­tiv­no-obra­zov­ne te nauč­no-obra­zov­ne pro­gra­me infor­ma­cij­skih nauka i baštin­skih dje­lat­nos­ti koji bi naš­li svo­je mjes­to u viso­ko­škol­skom, sred­njo­škol­skom i osnov­nom obra­zo­va­nju u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni. Arhi­vis­ti­ka, bibli­ote­kar­stvo i muze­olo­gi­ja kao dje­lat­nos­ti i kao nauke dije­le zajed­nič­ku potre­bu za nor­mi­ra­njem pos­tu­pa­ka, a nor­mi­za­ci­ja je pri­je­ko potre­ban uvjet za orga­ni­zi­ra­nje sis­tem­skog struč­nog obra­zo­va­nja.
  4. Arhi­vis­tič­ka udru­že­nja u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, u sarad­nji s arhiv­skim usta­no­va­ma i nad­lež­nim resor­nim minis­tar­stvi­ma, tre­ba­li bi orga­ni­zi­ra­ti stal­ni arhi­vis­tič­ki tečaj / kurs / semi­nar koji bi pra­tio razvoj arhiv­ske dje­lat­nos­ti i nje­ne potre­be u našoj zem­lji, kao i razvoj stru­ke u regi­onu i Evro­pi. U tom pogle­du defi­ni­tiv­no bi se mora­lo uves­ti reda i napra­vi­ti jedins­tven pro­gram rada (što uklju­ču­je kom­pe­tent­ne pre­da­va­če, izra­du pro­gra­ma nas­tav­nog gra­di­va, savre­me­ne teme, lite­ra­tu­ru itd.), koji bi se onda mogao spro­vo­di­ti putem svih arhiv­skih usta­no­va u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, arhi­vis­tič­kih udru­že­nja ili minis­tar­stva (even­tu­al­no Arhiv­skog vije­ća BiH, uko­li­ko bi doš­lo do nje­go­vog for­mi­ra­nja), što je u sušti­ni stvar poli­tič­ke volje i dogo­vo­ra.
  5. Arhiv­ska stru­ka (služ­ba i udru­že­nja) pod hit­no mora­ju da se poza­ba­ve pita­nji­ma osi­gu­ra­nja dovolj­nog bro­ja struč­nja­ka u arhi­vi­ma i regis­tra­tu­ra­ma, ras­po­dje­lom odgo­vor­nos­ti, ured­skim pos­lo­va­njem, regu­li­ra­njem pre­da­je arhiv­ske i regis­tra­tur­ne gra­đe, dos­tup­nos­ti spi­sa – kao odgo­vor­nos­ti podi­je­lje­ne izme­đu stva­ra­oca i arhi­va. Stal­no uskla­đi­va­ti regis­tra­tur­no ured­sko pos­lo­va­nje s arhiv­skim ured­skim pos­lo­va­njem.
  6. U sarad­nji s nad­lež­nim minis­tar­stvi­ma, potreb­no je tra­ži­ti adek­vat­na zakon­ska rje­še­nja, odnos­no upu­te i pro­pi­se za pita­nja elek­tron­skih zapi­sa te har­dver­ska i sof­tver­ska rje­še­nja koja bi se koris­ti­la u radu upra­ve i arhi­va. Napre­dak infor­ma­cij­skih teh­no­lo­gi­ja mora pra­ti­ti i zakon­ska legis­la­ti­va, a zajed­no s njom i arhiv­ska stru­ka, odnos­no služ­ba u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni.
  7. Uvo­đe­nje infor­ma­cij­skih teh­no­lo­gi­ja u radu baštin­skih usta­no­va te digi­ta­li­za­ci­ja kul­tur­no-his­to­rij­ske gra­đe / bašti­ne koju pra­ti adek­vat­no sof­tver­sko rje­še­nje. Arhi­vis­ti, bibli­ote­ka­ri i muze­olo­zi mora­ju tako­đer defi­ni­ra­ti svoj odnos pre­ma pita­nju slo­bod­nog pris­tu­pa infor­ma­ci­ja­ma i gra­đi te pita­nju inte­lek­tu­al­nih slo­bo­da.
  8. Stva­ra­nje kva­li­tet­ni­je i šire arhiv­ske mre­že u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni. Radi­ti na stva­ra­nju uvje­ta za otva­ra­nje arhi­va vjer­skih ins­ti­tu­ci­ja, uni­ver­zi­tet­skih arhi­va, pri­vred­nih arhi­va, arhi­va jav­nih medij­skih ser­vi­sa i sl.
  9. Tako­đer važan vid dje­lo­va­nje jes­te sin­di­kal­no dje­lo­va­nje i pre­ko istog izra­da gran­skog kolek­tiv­nog ugo­vo­ra u oblas­ti kul­tu­re – baštin­skih usta­no­va, ali i upra­ve. Tim ugo­vo­rom (sis­te­ma­ti­za­ci­jom) izme­đu osta­log regu­li­ra­la bi se cje­lo­kup­na slo­že­nost svih pos­lo­va i rad­nih mjes­ta i struč­nih zva­nja u svim baštin­skim usta­no­va­ma. Kva­li­tet­nim kolek­tiv­nim ugo­vo­rom zašti­ti­le bi se i oču­va­le dje­lat­nos­ti u baštin­skim usta­no­va­ma, a u skla­du s razvo­jem novih teh­no­lo­gi­ja, dalo bi se poti­ca­ja razvo­ju novih pos­lo­va i zani­ma­nja. Time bi se i vla­de i minis­tar­stva oba­ve­za­li na spro­ved­bu istog.
  10. Pro­na­ći pozi­ti­van, pro­ak­ti­van pris­tup ins­ti­tu­ci­ja­ma vlas­ti kroz kva­li­tet­no lobi­ra­nje i edu­ci­ra­nje istih o važ­nos­ti, koris­nos­ti i sadr­ža­ju bašt­ni­skih ins­ti­tu­ci­ja. Ponu­di­ti kva­li­tet­ne sadr­ža­je medi­ji­ma i putem istih „vrši­ti pri­ti­sak“ na ins­ti­tu­ci­je vlas­ti. Naći adek­va­tan pris­tup u alar­mi­ra­nju jav­nos­ti kad su u pita­nju tre­nut­no sta­nje, rad i dje­lo­va­nje baštin­skih ins­ti­tu­ci­ja.
  11. Uči­ti te koris­ti­ti iskus­tva dru­gih, naro­či­to iskus­tva zema­lja iz bli­žeg okru­že­nja (Hrvat­ska, Slo­ve­ni­ja i Srbi­ja). Kon­kre­ti­zi­ra­ti među­na­rod­nu sarad­nju s kva­li­tet­nim sadr­ža­ji­ma, pro­jek­ti­ma i raz­mje­nom. Pra­ti­ti, sav­la­da­ti te pri­mje­nji­va­ti među­na­rod­ne arhi­vis­tič­ke stan­dar­de. Poja­ča­ti sarad­nju s među­na­rod­nim aso­ci­ja­ci­ja­ma.

  1. — Zaimo­vić, H., Osvrt na arhiv­sku stru­ku u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni: potre­ba za stra­te­gi­jom u arhiv­skoj dje­lat­nos­ti / Rewi­ev of the Arc­hi­val Pro­fe­ssi­on in Bos­nia and Her­ze­go­vi­na: The Need for a Stra­tegy in Arc­hi­val Acti­vity, Glas­nik Arhi­va i Arhi­vis­tič­kog udru­že­nja Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Arhi­vis­tič­ko udru­že­nje Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Sara­je­vo, XL / 2010., str. 25–48;
    — Zaimo­vić, H., Obra­zo­va­nje i edu­ka­ci­ja kao dio stra­te­gi­je razvo­ja baštin­skih usta­no­va u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni / Edu­ca­ti­on and tra­ining as part of a stra­tegy for deve­lop­ment of heri­ta­ge ins­ti­tu­ti­ons in Bos­nia and Her­ze­go­vi­na; Teh­nič­ni in Vse­bin­ski pro­ble­mi kla­sič­ne­ga in elek­tron­ske­ga arhi­vi­ra­nja, 10. ZBORNIK refe­ra­tov dopol­nil­ne­ga izo­bra­že­va­nja s podro­čij arhi­vis­ti­ke, doku­men­ta­lis­ti­ke in infor­ma­ti­ke v Raden­cih, Pokra­jin­ski Arhiv Mari­bor, Mari­bor 2011., str. 101–112;
    — Zaimo­vić, H., Izra­da sta­tis­tič­kih i admi­nis­tra­tiv­nih obra­za­ca za arhiv­sku dje­lat­nost u Bos­ni i Her­ce­go­vi­ni, Glas­nik Arhi­va i Arhi­vis­tič­kog udru­že­nja Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Arhi­vis­tič­ko udru­že­nje Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Sara­je­vo, XLI / 2011., str. 104–110. [↩]
  2. Glas­nik Arhivâ i Arhi­vis­tič­kog udru­že­nja Bos­ne i Her­ce­go­vi­ne, Arhiv­ska prak­sa, Glas­nik Udru­že­nja arhiv­skih rad­ni­ka Repu­bli­ke Srp­ske i Gra­đa Arhi­va BiH. [↩]